Jedną z pierwszych rzeczy, które możesz zastosować, nie uczestnicząc jeszcze w prawdziwym Klubie, jest Łańcuszek Mówców. Zabawa ta doskonale nadaje się do wypróbowania z rodziną i znajomymi, w domu lub na spotkaniach towarzyskich. W początkujących Klubach - Łańcuszek stanowi żelazną część programu. Łańcuszek Mówców jest doskonałą zabawą (i bardzo dobrze), a jednocześnie potężnym narzędziem rozwijania osobowości. Przyjrzyjmy się bliżej temu rytuałowi.

Cel i korzyści

Najbardziej na zewnątrz widocznym celem Łańcuszka Mówców jest doskonalenie umiejętności sprawnego publicznego wypowiadania się. Jest to wielki cel: zapanowanie nad lękiem występowania publicznego i nauczenie się swobodnego wypowiadania na dowolny temat przed grupą ludzi. Jest to już nie lada osiągnięcie samo w sobie.

Łańcuszek Mówców to także okazja dla każdego uczestnika do częstego (również poza spotkaniami) zastanawiania się nad swoimi poglądami, celami, ideałami i systemem wartości, tak aby "wyrwany do wypowiedzi" wiedział co chce powiedzieć. Okazja rozwijania asertywności (jednego z filarów poczucia własnej wartości), czyli umiejętności komunikowania otoczeniu, jakie są moje przekonania, cele, potrzeby i sposób patrzenia na życie. Jest to również pole doświadczalne, gdzie można nauczyć się formułować - niezupełnie zgodne z "powszechnie przyjętymi" - myśli i obserwować, jak są one przyjmowane przez innych.

Dla recenzentów - Łańcuszek jest okazją uczenia się zasad konstruktywnej oceny, tak bardzo mało znanej i stosowanej metody pomagania w rozwoju innym. Ścisłe przestrzeganie czasu wypowiedzi utrwala dyscyplinę mówienia: na temat, zwięźle i precyzyjnie, co jest szczególnie ważne dla osób mających tendencje "rozgadywania się".

Prowadzenie Łańcuszka Mówców w miłej atmosferze zabawy stymuluje kreatywność i może być okazją do znajdywania "rozwiązań nadświadomych", ułatwiając rozwój myśli twórczej.

Zasady

Przewodniczący Spotkania rozpoczyna Łańcuszek Mówców i czuwa nad jego sprawnym przebiegiem. Jest on również autorem pierwszego tematu. Każdy mówca staje się automatycznie autorem następnego tematu, aż do momentu, kiedy Przewodniczący postanowi zakończyć ten punkt programu.

Przewodniczący - na początku - a potem każdy następny mówca, wskazują (w tej kolejności):

1. recenzenta
2. temat
3. mówcę.

Dobierając mówców i recenzentów staramy się wprowadzić przede wszystkim osoby, które mają mniejszą okazję do zabrania głosu, gdyż na tym spotkaniu nie pełnią żadnej funkcji i nie wygłaszają mowy programowej, czyli te, które nie są wymienione w Programie Spotkania - pożądane, aby Przewodniczący wspomniał o tym na początku Łańcuszka.

Czas każdej mowy

Mistrz Czasu mierzy czas każdej mowy licząc od pierwszego słowa wypowiedzianego przez mówcę. Przed rozpoczęciem Łańcuszka, Przewodniczący krótko wyjaśnia zasady oraz ustala czas przydzielony na każdą mowę: 1, 1.5 albo 2 minuty - w zależności od ilości uczestników, tak aby Łańcuszek nie trwał dłużej niż pół godziny i żeby (w miarę możliwości) wszyscy mogli w nim wziąć udział.

Przewodniczący omawia też sygnalizację, jaką będzie stosował Mistrz Czasu, np. jeśli na każdą mowę ustalony został czas 2 minuty, Przewodniczący powie:

Proszę, aby Mistrz Czasu dał zielony sygnał po półtorej minuty, żółty po minucie i 45 sek. oraz czerwony po 2 minutach. Czerwony sygnał jest również znakiem dla wszystkich do rozpoczęcia oklasków, niezależnie od tego, czy mówca skończył, czy nie.

Powtarzanie zasad sygnalizacji (jak i innych drobnych szczegółów) na każdym spotkaniu może wydawać się zbędne, ale jest ważne dla nowych członków i gości, którzy mogą czuć się zagubieni, a także nadaje spotkaniu bardziej zorganizowany charakter i jest okazją do utrwalania zasad efektywnej komunikacji. Dlatego zwięzłe i konkretne powtarzanie zasad działania jest bardzo zalecane.

Temat

Temat może być dowolny: pytanie, hasło, jedno słowo, np: "Czy lubisz się śmiać?", "Odchudzanie się", "Srebro". Może być zaskakujący lub kontrowersyjny. Dobrze jeśli ma coś wspólnego z tematem wiodącym spotkania, lub jeśli Przewodniczący zaproponuje ukierunkowanie się na jakiś jeden interesujący albo gorący temat. Ważne jednak, aby Łańcuszek utrzymany był w formie nieskrępowanej zabawy i zbyt duże rygory mogą temu przeszkodzić. Wartość Łańcuszka Mówców dla poszczególnych uczestników nie zależy tak bardzo od tematów, dlatego nic się nie stanie, jeśli będą one nawet całkowicie przypadkowe. W bardziej zaawansowanych Klubach, ukierunkowywanie Łańcuszka Mówców może być dodatkową atrakcją.

Myśli, których warto posłuchać

Wygłoszenie mowy w Łańcuszku Mówców jest okazją do zaprezentowania myśli, których warto posłuchać i zastanowić się nad nimi. Myśli bowiem nabierają znaczenia, kiedy je wypowiadamy.

Temat może być bardzo konkretny, np. "Co myślisz o ostatnim wystąpieniu Prezydenta?" (klubu lub kraju) lub "Jak widzisz nasz kraj za pięć lat?" (zamiast "kraj" może być "klub", "siebie", "świat" itp.). Doskonalenie uczestników polega w tym wypadku na wyrobieniu nawyku częstego zastanawiania się nad swoimi poglądami, przekonaniami, systemem wartości i planami, czyli nawyku świadomego życia, aby w chwili gdy zostaną zaproszeni do Łańcuszka Mówców, mieli coś ciekawego do powiedzenia. Przydzielający temat powinien unikać stawiania mówcy w kłopotliwej sytuacji mówienia na temat, o którym nic nie wie, chyba, że jest to specjalnie zaplanowane ćwiczenie dla doświadczonych członków Klubu.

Jak wybrnąć z kłopotliwej sytuacji

Mówca może znaleźć się w sytuacji, kiedy nie ma na jakiś temat zdania, nie zna szczegółów, albo wręcz nie ma na dany temat pojęcia. W życiu mamy zawsze możliwość zrezygnowania z zabierania głosu, w Klubie jednak jest to okazja do ćwiczenia w zapanowaniu nad pojawiającym się poczuciem winy i cisnącym się na usta "nie wiem co powiedzieć" (a dla bardziej wymownych "no, nie wiem co powiedzieć").

Przy odpowiedniej wprawie, każdego tematu można użyć jako punktu wyjścia do wypowiedzenia czegoś, co jest istotne dla mówcy. Na przykład temat "Rola Annie Sullivan w życiu Helen Keller", dla osoby, która nie słyszała o żadnej z tych pań, może być okazją do wypowiedzenia się na temat szczególnej roli jaką czasem jedna osoba może odegrać w życiu innego człowieka. W Łańcuszku Mówców takie odwrócenie tematu jest dozwolone.

Wyzwanie autora tematu

Mówca - zaskoczony tematem - ma dodatkowy przywilej "wyzwania" autora tematu, pod warunkiem, że wykorzystał przydzielony mu czas (co najmniej do "zielonego" sygnału) - jest to dodatkowa zachęta do nie poddawania się w trudnej sytuacji. Zaraz po zakończeniu swojego wystąpienia (przed recenzją), mówca może poprosić autora o wypowiedzenie się na ten sam temat.

Jest to z jednej strony zabezpieczenie przed tematami, których sam autor nie miałby ochoty omawiać, a z drugiej strony daje autorowi szansę powiedzenia czegoś ciekawego na mało znany temat, co może być również interesujące dla pozostałych uczestników. Mówcy daje to także okazję do przekonania się, jak zadziałała jego intuicja w nieznanym obszarze. Czas mowy "wyzwanego" autora tematu jest ten sam, co oryginalnej mowy, z tym, że jego mowa nie jest recenzowana. Po jego wypowiedzi, recenzent ocenia tylko oryginalnego mówcę.

Wyzwanie tematu

Wyjątkowo fascynujący temat może być "wyzwany" przez każdego z uczestników. Po wygłoszeniu mowy (i ewentualnym "wyzwaniu autora"), ale przed recenzją, każdy może zgłosić chęć kontrowersyjnego wypowiedzenia się na ten sam temat. Decyzję o udzieleniu głosu podejmuje Przewodniczący, który dba o jakość całego Łańcuszka Mówców (daje mu to możliwość zapanowania nad zbyt żywiołowym rozwojem wypowiedzi). Czas kontrowersyjnej wypowiedzi jest ten sam, co oryginalnej mowy i nie jest ona recenzowana. Recenzent zabiera głos ostatni, oceniając oryginalnego mówcę.

Tematy abstrakcyjne

Tematy mało konkretne, abstrakcyjne, a czasem nawet prowokacyjne, w rodzaju "Srebro", "Piknik na biegunie północnym", "Prysznic z teściem", wbrew pozorom, są doskonałą okazją do wypowiedzenia jakichś ciekawych poglądów i przekonań, jeśli temat potraktować wyłącznie, jako "trampolinę", z której mówca się odbija.

Pod takie tematy łatwo jest podstawić myśli, którymi warto podzielić się ze słuchaczami. Dlatego dobrze jest mieć swoje poglądy "przy sobie", a także wiedzieć o czym nie ma się wyrobionego zdania.

Autentyczność

W mowach ważna jest autentyczność, tzn. prawdziwe opinie i odczucia uczestników. Łańcuszek Mówców, wyglądając na zabawę, ma za zadanie podnoszenie poczucia własnej wartości uczestników, między innymi przez uczenie asertywności, świadomego życia i uczciwości, a nie krasomówstwa. Zwłaszcza w zaawansowanych Klubach ważne jest, aby wszyscy uczestnicy dobrze rozumieli, że w wypowiedziach liczą się ich prawdziwe przekonania i odczucia. To tutaj mogą one być testowane. Również tutaj możemy testować swoje reakcje na zachowanie słuchaczy. Bycie sobą jest kluczem do poczucia własnej wartości i od nas tylko zależy, jak bardzo autentyczni zdecydujemy się być. Klub jest do tego doskonałym polem doświadczalnym.

Wyobraź sobie

Temat może też polegać na postawieniu mówcy w jakiejś roli, np. "Wyobraź sobie, że wygrałeś nagrodę Nobla i wygłaszasz tę mowę przy jej odbieraniu". Podający temat nie powinien stawiać mówcy w sytuacji, kiedy musiałby mówić wbrew swoim przekonaniom, np. "Wyobraź sobie, że jesteś przedstawicielem koncernu tytoniowego i twoim zadaniem jest dyskretnie przekonać słuchaczy o nieszkodliwości palenia papierosów".

Jeśli jednak taki kłopotliwy temat zostanie podany, mówca ma do wyboru: albo potraktować wystąpienie jako eksperyment ze swoimi odczuciami i spełnić narzuconą rolę, albo dla zachowania autentyczności, odwrócić temat, tj. w tym wypadku przekonać o szkodliwości palenia. Lepiej jednak takich tematów unikać. Eksperymenty z odczuciami w mówieniu "wbrew sobie" mogą być organizowane, jako osobne ćwiczenie, kiedy cel ten jest wyraźnie postawiony.

Struktura mowy

Każda mowa w Łańcuszku, mimo że krótka i na nieoczekiwany temat, powinna mieć prawidłową strukturę w postaci wstępu, rozwinięcia i zakończenia. Każdy z członków Klubu ma w ten sposób okazję do ćwiczenia się w wypowiadaniu swoich myśli w zorganizowanej formie.

Wstęp powinien być krótką zapowiedzią tego, co nastąpi. Ma na celu również przyciągnięcie uwagi słuchaczy i zainteresowanie tematem. Ważne jest zaplanowanie z góry, co się chce powiedzieć w zakończeniu i zostawienie odpowiedniej na to ilości czasu. Zakończenie powinno być podsumowaniem, podkreśleniem najistotniejszych części wypowiedzi, czasem wezwaniem do akcji lub jakąś inną propozycją dla słuchaczy. Dobrze wygłoszona mowa kończy się na krótko przed czerwonym sygnałem, w taki sposób, aby nie było wątpliwości, że mówca powiedział wszystko, co miał do powiedzenia.

"Pamiętam jak..."

Mówią, że umysł człowieka jest zadziwiający: pracuje bez przerwy od urodzenia, przez całe życie, aż do momentu gdy stajemy na podium i mamy przemówić publicznie. Paraliżująca jest obawa przed nieznanym. W Łańcuszku Mówców obawa ta może być szczególnie silna, gdyż temat podano nam zaledwie kilka sekund wcześniej.

W sytuacji zaskoczenia, podświadomość nie chce współpracować i mówi "chodźmy stąd". Sprawdzoną metodą zjednania swojej podświadomości jest świadome powiedzenie czegoś, co jest dobrze tej podświadomości znane, np. "pamiętam, gdy byłem małym chłopcem...". Należy to połączyć w jakiś sposób z tematem, jeśli np. temat brzmi "Rozwój dorożkarstwa w Afryce", to można dokończyć powyższe zdanie "zawsze fascynowały mnie dorożki", albo "czytałem taki wierszyk o Murzynku Bambo, który mieszkał w Afryce". W ten sposób podświadomość rozluźnia się w znajomym sobie obszarze i zadziwiająco dobrze podpowiada nam dalsze myśli i słowa.

"Dziękuję za wyróżnienie"

Naturalną skłonnością "wyrwanego do wypowiedzi" jest szukanie uzasadnienia dlaczego ta mowa się nie uda, w rodzaju "nic nie wiem na ten temat", "dlaczego ja", "wiedziałem, że taki trudny (głupi, bez sensu) temat mnie się dostanie". Raz byłem nawet świadkiem, kiedy ktoś dostał temat "Medycyna" i stwierdził, że nie ma nic na ten temat do powiedzenia i po długim zastanawianiu dodał, że pierwsze sześć lat życia spędził w szpitalu!

Ważnym nawykiem jest rozpoczynanie mowy od zdecydowanego odcięcia się od samoograniczających wykrętów. Doskonałą metodą są wypowiedzi w rodzaju: "Dziękuję, że to właśnie ja zostałem wybrany do wypowiedzi na ten temat, bo w tej dziedzinie jestem rzeczywiście ekspertem i mam wiele do powiedzenia". Każdy, kto tego jeszcze nie próbował, powinien chociaż raz sprawdzić, jak dobrze reaguje nasza podświadomość po takiej pozytywnej zapowiedzi.

Recenzent

Każda mowa w Łańcuszku jest oceniana przez Recenzenta. Ocena ta nie polega na krytykowaniu i wytykaniu błędów, ale przede wszystkim na zauważeniu pozytywnych stron wystąpienia i ewentualnym zasugerowaniu co można udoskonalić. Najlepszy recenzent wybierany jest w głosowaniu na Kartach Spotkania.

I tak dalej

Po wypowiedzi recenzenta, oryginalny mówca wyznacza następnego: recenzenta, temat i mówcę. Cykl ten powtarza się, chyba że była to ostatnia mowa w Łańcuszku.

Odmiany Łańcuszka

Osoba, która wystąpiła w Łańcuszku jest zwykle tak zaaferowana, że może mieć trudności z wymyśleniem tematu. Dlatego dobrze, aby każdy przygotował sobie "na wszelki wypadek" temat do ewentualnego wykorzystania. Zaczynając Łańcuszek Przewodniczący Spotkania może zachęcić wszystkich do zapisania tematu, który - jeśli na nich wypadnie - podadzą następnemu mówcy.

Przewodniczący może też, dla odmiany, zaproponować inną formę Łańcuszka, w której każdy uczestnik zapisuje "swój" temat na kartce. Na początku Łańcuszka kartki te "wrzucane są do kapelusza", z którego każdy mówca losuje później temat.

Tematy do losowania mogą być także wcześniej przygotowane przez Przewodniczącego (lub inną osobę) i powiązane tematycznie, np. na jakąś specjalną okazję, albo mogą mieć jakiś wspólny cel do osiągnięcia.

Cały Łańcuszek może być poświęcony ćwiczeniu jednej konkretnej umiejętności przez mówców lub recenzentów: "Dzisiaj mam specjalną prośbę do mówców, aby stali prosto i używali rąk do gestykulacji", albo "Proszę recenzentów, aby wszyscy zaczynali swoje wystąpienia od wyliczenia trzech pozytywnych stron ocenianej mowy" (jak się z tych zadań wywiązali mówcy - ocenią recenzenci, a recenzentów oceni Generany Recenzent).

Losowanie mówców ma też swoje zalety. Po pierwsze, na początku spotkania imiona do losowania mogą podać tylko ci, którzy rzeczywiście chcą wziąć udział w Łańcuszku, a po drugie, daje to większą szansę osobom, które mają tendencje być pomijane (albo odnoszą takie wrażenie).

Wariantów Łańcuszka może być wiele. Wystarczy mieć pomysł, umieć go zaproponować i mieć cierpliwość, żeby ten pomysł wdrożyć... Dobrze przy tym pamiętać, jaki jest cel tej zabawy.