Czym właściwie jest dusza? Z definicji niematerialna, jak się ma do naszego JA, umysłu i rozumu? Czy w naszym wnętrzu nie zaczyna się robić zbyt duży tłok? Przecież można sobie wyobrazić, że mamy w środku różnych "lokatorów". Sam nabroiłem nieco w książce "JA" pisząc o hawajskim modelu huny, według którego mamy JA świadome, podświadome i nadświadome. Na rysunku w książce "JA" mieszkają one na trzech poziomach: to najwyższe JA widzi najwięcej, ale może komunikować się z JA na parterze tylko poprzez podświadomość, która "mieszka w piwnicy". Piękny model, choć nie powinien nikogo upoważniać do szukania wymówek czy "uzasadnień" swojego postępowania w rodzaju "podświadomość mi tak mówiła". Piszę o tym głównie dlatego, że w praktyce, niestety, często się z takimi wykrętami spotykam.

Niezależnie jednak od różnych "głosów wewnętrznych", JA jest tylko jedno. Zawsze ostatecznie podejmujemy przecież jakąś jedną decyzję i postępujemy tylko w jeden sposób. Moglibyśmy postąpić inaczej (i może następnym razem w podobnej sytuacji zachowamy się inaczej), ale nie można w tej samej chwili, "równolegle" postępować na różne sposoby.

Możliwość "równoległego" życia jest od dawna frapująca dla myślących ludzi i znalazła odbicie w literaturze. Wokół tego tematu krążą też różne filmy Kieślowskiego. Także film "The Sliding Door" poświęcony jest fantazji "co by było, gdyby" i obserwowaniu, jak różnie mogą potoczyć się losy tych samych ludzi. Na pewno są to dzieła, które mogą inspirować do zastanowienia się nad życiem, i warto poświęcić im uwagę, ale wiemy doskonale, że nie unikniemy odpowiedzialności za to, że postępujemy właśnie tak, a nie inaczej.

Dzielenie JA na drobne jest często stosowane jako wykręt, aby nie akceptować rzeczywistości. Spotkałem się, na przykład z następującym "uzasadnieniem" niemożności przebaczenia swojemu ojcu. Otóż człowiek ta uważa, że przebaczanie jest czynnością obejmującą dwie różne sfery jego osoby: umysł i duszę. W umyśle można zrozumieć, że wybaczenie to wyrzucenie ze swojej duszy urazy, ale uraza siedzi właśnie w duszy i nie chce wyjść. A na to, jakoby, nic już nie można poradzić.

Dyskusje na temat różnic między umysłem i duszą można ciągnąć w nieskończoność i dochodzić do formułowania zupełnie absurdalnych stwierdzeń. Niemniej JA jestem tylko jeden! Człowiek nie może jednocześnie podjąć dwóch różnych decyzji. Nie można mieć też dwóch różnych sądów, bo tylko jeden z nich wpływa na to, co zrobimy, więc ten drugi się nie liczy, nie jest nasz w tym momencie. Ten drugi może być tylko rozważaną ewentualnością, ale decyzja jest w końcowym efekcie jedna.

Albo wyrzucam urazę do ojca, albo nie.

To, czy mam urazę, czy nie, można sprawdzić analizując, co robię (na przykład czy idę odwiedzić tę osobę, czy nie). I nieważne, gdzie "to" siedzi: w umyśle, mózgu, sercu, duszy czy "pod sufitem" - obojętne, jak to nazwiemy, JA jest tylko jedno. Nasze postępowanie jest jedno. I właśnie to postępowanie można -- i warto -- obserwować.

Dla mnie wydaje się to tak oczywiste: mamy jedną duszę, jedno JA. Usiłowanie wciągnięcia w rozważania serca, rozumu, energii, intuicji, wolnej woli, przeznaczenia, kosmosu, misnatyki, a nawet profesora Dońdy -- nic nie zmienia i niczego nie wyjaśnia.

Bo JA jest jedno! Odpowiedzialne za całokształt. I to jest właśnie ta, decydująca o wszystkim i ponosząca konsekwencje naszych decyzji, dusza. W sumie bardzo prosta koncepcja, która pozwala wziąć całkowitą odpowiedzialność za siebie. Jeśli wolisz, nazywaj ją "zintegrowaną duszą" albo "jedyną duszą", albo po prostu JA. Rzecz w tym, żeby nie dać się zwieść językowi, który najwyraźniej prowokuje nas do udawania, że jest jakaś ucieczka od odpowiedzialności za swoje życie.